Vereniging van aandelen in één hand

 Een vennootschap is een contract waarbij twee of meer personen elk iets in een gemeenschap brengen met tot doel (een) nauwkeurig omschreven activiteit(en) uit te oefenen en dat met het oogmerk om winst te maken. Deze 3 elementen vormen de essentie van een vennootschap, wat niet toevallig in het allereerste artikel van ons Wetboek van Vennootschappen is vastgelegd. Een vennootschap wordt in beginsel dus door meerdere personen opgericht.

Er bestaan hierop twee uitzonderingen:

• Een BVBA kan worden opgericht door één persoon (art. 211 W.Venn.), en;
• Onder bepaalde voorwaarden laat de wet het toe dat de aandelen of deelbewijzen na de oprichting worden verenigd in de handen van één enkele aandeelhouder of vennoot.

We bespreken hierna dit tweede uitzonderingsgeval, en dat in 3 verschillende vennootschapsvormen: de NV, de Comm.VA. en de BVBA. Voor de andere vennootschapsvormen (bv. V.O.F., coöperatieve en gewone commanditaire vennootschappen) werden immers geen bepalingen voorzien die afwijken van artikel 1 van het Wetboek van Vennootschappen. Bijgevolg zal de vereniging van alle aandelen in één hand in die gevallen de ontbinding van rechtswege van de vennootschap met zich meebrengen.

Noteer tenslotte dat twee echtgenoten die onder algehele gemeenschap van goederen zijn gehuwd, als één aandeelhouder worden beschouwd omdat slechts op één vermogen (beperkt tot de inbreng) kan worden verhaald. Zijn zij de enige aandeelhouders, dan zijn de aandelen de jure in één hand verenigd en zullen bijgevolg onderstaande regels gelden.

1. Besloten Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid (BVBA)

Zoals vermeld is de BVBA de enige rechtsvorm die kan worden opgericht door één enkele persoon. Werd dit bij oprichting niet gedaan, maar worden de aandelen later in één hand verenigd, dan vormt dit dus in beginsel geen belemmering voor de verdere uitoefening van het bedrijf. De Algemene Vergadering bestaat slechts uit één enkel lid die alle bevoegdheden kan uitoefenen zoals een Algemene Vergadering samengesteld uit meerdere vennoten.¹

Ter bescherming van derden – in eerste instantie schuldeisers die op minder personen kunnen verhalen – heeft het Wetboek van Vennootschappen evenwel het volgende voorzien:

• Artikel 212 bepaalt dat “de natuurlijke persoon die enige vennoot is van een BVBA geacht wordt hoofdelijk borg te staan voor de verbintenissen van iedere andere BVBA die hij nadien alleen zou oprichten of waarvan hij nadien de enige vennoot zou worden, behalve wanneer de aandelen wegens overlijden aan hem overgaan. Deze natuurlijke persoon zal niet langer geacht worden hoofdelijk borg te staan voor de verbintenissen van die andere vennootschappen, zodra een nieuwe vennoot erin wordt opgenomen of zodra de ontbinding ervan wordt bekendgemaakt”;²
• Artikel 123 voegt daaraan toe dat “indien een BVBA eenhoofdig wordt, het gestorte bedrag van het kapitaal binnen één jaar ten minste 12.400 euro moet bereiken, tenzij binnen dezelfde termijn een nieuwe vennoot in de vennootschap wordt opgenomen of de vennootschap ontbonden wordt. Gebeurt dit niet, dan wordt de enige vennoot geacht hoofdelijk borg te staan voor alle verbintenissen van de vennootschap die ontstaan zijn sinds het eenhoofdig worden van de vennootschap, en wel tot een nieuwe vennoot in de vennootschap wordt opgenomen, tot de ontbinding van de vennootschap wordt bekendgemaakt of tot het kapitaal werkelijk ten belope van 12.400 euro wordt gestort”;
• Hoewel er geen verplichting is om de vereniging van alle aandelen in één hand bekend te maken, moeten alle overeenkomsten gesloten tussen de vennootschap en de zaakvoerder die eveneens de enige vennoot is, wel worden opgenomen in een bijzonder verslag dat samen met de jaarrekening moet worden neergelegd (art. 261 W. Venn.). Dit zal in het bijzonder gelden wanneer hij een als vennoot een belang van vermogensrechtelijke aard heeft. Dergelijk bijzonder verslag is uiteraard niet vereist wanneer het een courante verrichting betreft die onder normale omstandigheden ook zou plaatsvinden. Bovendien moeten de beslissingen van de enige vennoot die handelt in de plaats van een Algemene Vergadering worden vermeld in een register dat op de zetel van de vennootschap wordt bijgehouden (art. 279 W. Venn.).

2. Naamloze Vennootschap (NV)

Evenmin als in de BVBA, zal een NV van rechtswege of gerechtelijk worden ontbonden wanneer de aandelen in één hand worden verenigd. De enige aandeelhouder krijgt één jaar om de situatie te regulariseren, zijnde een nieuwe aandeelhouder te zoeken, de vennootschap om te zetten in een BVBA of ze te ontbinden. Slaagt hij daarin niet, dan zal hij hoofdelijk borg staan voor alle verbintenissen van de vennootschap in de mate dat deze zijn ontstaan na de vereniging van alle aandelen in zijn hand of tot de datum dat hij/zij een nieuwe aandeelhouder opnam, de omzetting in een BVBA bekend maakte of de vennootschap ontbond.³ Het is hierbij van geen belang of hij op de hoogte was van de eenhoofdigheid.

De enige aandeelhouder oefent de aan de Algemene Vergadering toegekende bevoegdheden uit. Hij kan die bevoegdheden niet overdragen. De beslissingen van de enige aandeelhouder die handelt in de plaats van de Algemene Vergadering worden, net zoals in de BVBA, vermeld in een register dat op de zetel van de vennootschap wordt bijgehouden. De tussen de enige aandeelhouder en de vennootschap gesloten overeenkomsten worden eveneens, tenzij het courante verrichtingen betreft die onder normale omstandigheden plaatsvinden, ingeschreven in een stuk dat tegelijk met de jaarrekening moet worden neergelegd.⁴

Anders dan wat geldt voor de BVBA, dient het feit dat de aandelen in één hand zijn verenigd alsook de identiteit van de enige aandeelhouder te worden bekendgemaakt en dit door vermelding in het vennootschapsdossier dat wordt neergelegd op de griffie.

3. Commanditaire vennootschap op aandelen (Comm. VA.)

Alle bepalingen betreffende de naamloze vennootschappen zijn mede van toepassing op Commanditaire Vennootschappen op Aandelen (art. 657 W.Venn.). Bijgevolg zou de vereniging van alle aandelen in één hand in beginsel geen belemmering mogen zijn, ware het niet dat het essentieel element van de Comm. VA. zit in het feit dat er steeds zowel werkende als stille vennoten zijn. Het beperkt zijn tot één van beide categorieën van aandeelhouders kan dus slechts van heel korte duur zijn, zoniet bestaat het zeer reëel risico dat de Comm. VA. zal worden geherkwalificeerd in een andere rechtsvorm.

4. Gelijkstelling met fusie door overneming (art. 676 W.Venn.)

In het geval dat de enige overblijvende aandeelhouder of vennoot een rechtspersoon is, kan de operatie gelijkgesteld worden met een fusie door overneming. In se wordt de vennootschap dus gefusioneerd, met dat verschil dat de omslachtige procedure van een normale fusie niet dient te worden gevolgd. In geval van overname kan het bijgevolg een optie zijn om vooraf de aandelen in één hand te verenigen.