Ontbinding en verefffening van de vennootschap

Wenst de zelfstandige-natuurlijke persoon zijn activiteiten stop te zetten, dan dient hij een ondernemingsloket in te lichten. De laatste zal het nodige doen. Werd evenwel een vennootschap opgericht, dan zal die moeten worden ontbonden en vereffend. Zodra de vereffening werd afgesloten, zal ook het ondernemingsloket moeten worden ingelicht.

1.Ontbinding

Er bestaan twee soorten ontbindingen:

• De vrijwillige ontbinding die gebeurt op verzoek van de vennootschap, en;
• De gerechtelijke ontbinding die door de rechter wordt uitgesproken.

1.1. Vrijwillige ontbinding

Het voorstel tot ontbinding zal gedaan worden door het bestuursorgaan. Zij maken een verslag op waarin zij zullen uiteenzetten waarom de ontbinding nodig of wenselijk is, en hechten ook een staat van actief en passief (niet ouder dan 3 maanden) aan. Die staat dient te zijn gecontroleerd door een bedrijfsrevisor of commissaris, die op zijn beurt een omstandig verslag opmaakt.¹ De vennoten of aandeelhouders moeten dan zich tijdens een Buitengewone  Algemene Vergadering (authentieke akte) uitspreken over de ontbinding van de vennootschap. Op hetzelfde ogenblik zullen zij een vereffenaar aanstellen, wiens benoeming door de Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel zal worden goedgekeurd. Na ontvangst van die bevestiging, binnen de 5 werkdagen, stuurt de notaris het gehele dossier door naar de griffier van de Rechtbank van Koophandel en dit met de bedoeling om:

• de invereffeningstelling in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad te laten publiceren, en;
• de ontbinding en de aanstelling van de vereffenaar aan het KBO te laten melden.

De vennootschap kan nadien enkel met het oog op haar vereffening (het ten gelde maken van het actief en betalen van het passief) blijven voortbestaan. De vermelding “in vereffening” dient op alle documenten te worden gemaakt.²

1.2. Gerechtelijke ontbinding

De gerechtelijke ontbinding gebeurt bij vonnis van de rechtbank, hetzij op verzoek van een belanghebbende (bv. aandeelhouder) of op het verzoek van het Openbaar Ministerie (bv. bij gebrek aan neerlegging van de jaarrekening over 3 opeenvolgende boekjaren).³ De rechter stelt tevens de vereffenaar aan, die de vennootschap door toedoen van een gerechtsdeurwaarder van zijn benoeming zal inlichten.

2. Vereffening

2.1. De vereffenaar

In het geval van een vrijwillige ontbinding wordt de persoon van de vereffenaar gekozen door de Algemene Vergadering. Het kan een externe persoon zijn, maar ook een zaakvoerder of bestuurder, ongeacht of die een natuurlijke persoon is of een vennootschap. Bij een gerechtelijke ontbinding wordt de vereffenaar gekozen door de rechtbank, en zal het meestal een advocaat of deskundige zijn.

Artikel 183, §2 W. Venn. bepaalt dat de rechter dient na te gaan of de vereffenaar voor de uitoefening van zijn mandaat alle waarborgen van rechtschapenheid beidt. In ieder geval mag de persoon die werd veroordeeld wegens een inbreuk op de artikelen 489 tot 490bis van het Strafwetboek dan wel wegens diefstal, valsheid, knevelarij, oplichting of misbruik van vertrouwen in geen enkel geval tot vereffenaar worden aangewezen, net zomin als enige bewaarder, voogd, bestuurder of rekenplichtige die niet tijdig rekening en verantwoording heeft gedaan en niet tijdig heeft afgerekend. Tot die uitsluiting mag alleen worden besloten binnen een termijn van tien jaar, te rekenen van een definitief vonnis van veroordeling dan wel van het uitblijven van het tijdig rekening en verantwoording doen en tijdig afrekenen. Tenzij de voorzitter van de bevoegde rechtbank daartoe homologatie verleent, mag evenmin tot vereffenaar worden benoemd eenieder die failliet werd verklaard zonder rehabilitatie te hebben verkregen, alsook wie een gevangenisstraf, zelfs met uitstel, heeft opgelopen wegens een van de strafbare feiten die bedoeld worden in artikel 1 van het koninklijk besluit nr. 22 van 24 oktober 1934 betreffende het rechterlijk verbod aan bepaalde veroordeelden en gefailleerden om bepaalde ambten, beroepen of werkzaamheden uit te oefenen, wegens een inbreuk op de wet van 17 juli 1975 met betrekking tot de boekhouding van de ondernemingen of op de uitvoeringsbesluiten ervan, of wegens een inbreuk op de fiscale wetgeving.

Hoewel hun aanstelling op een andere manier gebeurt, hebben zowel vereffenaars in een vrijwillige ontbinding als vereffenaars in een gerechtelijke ontbinding dezelfde taken en rechten:

• Ze kunnen, tenzij de statuten of de benoemingsakte anders bepalen, alle rechtsgedingen voeren, hetzij als verweerder hetzij als eiser, betalingen ontvangen, met of zonder kwijting opheffing van inschrijving verlenen, alle roerende waarden van de vennootschap ten gelde maken, handelspapieren endosseren en dadingen of compromissen aangaan betreffende alle geschillen. Ze kunnen eveneens de onroerende goederen van de vennootschap openbaar verkopen indien zij de verkoop nodig achter voor de betaling van de schulden van de vennootschap (art. 186 W.Venn.);
• Ze kunnen met machtiging van de Algemene Vergadering, het bedrijf of de handel voortzetten tot de tegeldemaking, leningen aangaan voor de betaling van de vennootschap, handelspapieren uitgeven, de goederen hypothekeren of in pand geven, de onroerende goederen verkopen en het vermogen in andere vennootschappen inbrengen (art. 187 W.Venn.);
• Ze kunnen van de vennoten betaling eisen van de bedragen tot de storting waartoe ze zich verbonden hebben en welke nodig lijken om de schulden en kosten van de vereffening te voldoen (art. 188 W.Venn.).

De vereffenaar dient daarbij steeds de volgende wetsbepalingen in acht te houden:

• hij moet de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bijeenroepen wanneer vennoten of aandeelhouders die één vijfde van het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen, het vragen en zij moeten de Algemene Vergadering van Obligatiehouders bijeenroepen wanneer obligatiehouders die één vijfde van het bedrag van de in omloop zijnde obligaties vertegenwoordigen, het vragen (art. 189 W.Venn.);
• in de zesde en de twaalfde maand na de invereffeningstelling dient hij een omstandige staat van de toestand van de vereffening op te stellen en aan het einde van de zevende en dertiende maand over te maken aan de griffie van de Rechtbank van Koophandel van het arrondissement waarin de vennootschap haar zetel heeft. Die omstandige staat, die onder meer de ontvangsten, de uitgaven en de uitkeringen vermeldt en die wat nog moet worden vereffend, aangeeft, wordt bij het vennootschapsdossier gevoegd. Vanaf het tweede jaar van de vereffening wordt die omstandige staat slechts om het jaar aan de griffie overgezonden (art. 189bis W.Venn.);
• Onverminderd de rechten van de bevoorrechte schuldeisers, betalen de vereffenaars alle schulden naar evenredigheid en zonder onderscheid tussen opeisbare en niet opeisbare schulden, onder aftrek, wat deze betreft, van het disconto. Zij mogen echter op eigen risico eerst de opeisbare schulden betalen, ingeval de baten de lasten aanmerkelijk te boven gaan of de schuldvorderingen op termijn voldoende gewaarborgd zijn, onverminderd het recht van de schuldeisers om zich tot de rechtbank te wenden (art. 190, §1, lid 1 W. Venn.);
• Vooraleer de vereffening wordt afgesloten, leggen de vereffenaars, een advocaat, een notaris dan wel een bestuurder of zaakvoerder van de vennootschap bij eenzijdig verzoekschrift het plan voor de verdeling van de activa onder de verschillende categorieën schuldeisers voor akkoord voor aan de rechtbank van het arrondissement waarbinnen de vennootschap op het ogenblik van de indiening van dit eenzijdig verzoekschrift haar zetel heeft. Voormeld verzoekschrift mag worden ondertekend door de vereffenaar(s), door een advocaat, door een notaris dan wel door een bestuurder of zaakvoerder van de vennootschap. De rechtbank kan van de vereffenaar alle dienstige inlichtingen vorderen om de geldigheid van het verdelingsplan na te gaan (art. 190, §1, lid 2 W. Venn.);
• Na betaling van de schulden of consignatie van de nodige gelden om die te voldoen, verdelen de vereffenaars onder de vennoten de gelden of waarden die gelijk verdeeld kunnen worden, en overhandigen zij hun de goederen die zij voor nadere verdeling hebben moeten overhouden. Zij kunnen, met de nodige machtiging, de aandelen van de vennootschap inkopen, hetzij op de beurs, hetzij door middel van een bod of een prijsaanvraag, gericht aan de vennoten, die allen aan de verrichting moeten kunnen deelnemen (art. 190, §2 W. Venn.);
• Elk jaar leggen de vereffenaars aan de Algemene Vergadering de jaarrekening voor met vermelding van de redenen waarom de vereffening niet kon worden voltooid. Die jaarrekening dient binnen de 30 dagen na de Algemene Vergadering en niet langer dan 7 maanden na de afsluiting van het boekjaar, te worden neergelegd bij de Nationale Bank van België (art. 193 W.Venn.);
• Na afloop van de vereffening en ten minste één maand voor de Algemene Vergadering, leggen de vereffenaars op de zetel van de vennootschap de rekeningen neer, samen met de stukken tot staving. Deze documenten worden gecontroleerd door de commissaris. Bij ontstentenis van een commissaris, beschikken de vennoten over een individueel onderzoeksrecht, waarbij zij zich kunnen laten bijstaan door een bedrijfsrevisor of een externe accountant. In voorkomend geval aanhoort de Algemene Vergadering het verslag van de commissaris en beslist over de kwijting (art. 194 W.Venn.).

Artikel 192 W.Venn. bepaalt tenslotte dat de vereffenaars zowel jegens derden als jegens de vennoten verantwoordelijk zijn voor de vervulling van hun taak en aansprakelijk zijn voor de tekortkomingen in hun bestuur.

2.2. Procedure

De vereffening houdt twee zaken in:

• Het ten gelde maken van alle bezittingen (actief), zoals bijvoorbeeld het kantoormeubilair, en;
• Het betalen van de schulden (passief).

Is de som van beiden positief, dan kan een uitkering aan de vennoten/aandeelhouders plaatsvinden (zoals in de statuten werd bepaald). Het plan van verdeling zal bij verzoekschrift worden neergelegd ter griffie van de Rechtbank van Koophandel. Bij akkoord mag de Algemene Vergadering overgaan tot sluiting van de vereffening, en ontslag en kwijting van de vereffenaar geven. Deze beslissingen dienen eveneens, via de griffie, te worden gepubliceerd in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad.

Mocht de vereffening aanslepen, dan dient de vereffenaar tussentijds verslag uit te brengen aan de rechtbank zoals hierboven vermeld.

3. Turbo-liquidatie

Indien er geen externe schulden zijn, kan de ontbinding en de sluiting van de vereffening gelijktijdig, ttz in één akte, gebeuren. Artikel 184, §5 W. Venn. bepaalt dat aan volgende voorwaarden dient te zijn voldaan:

• er is geen vereffenaar aangeduid;
• alle schulden ten aanzien van derden zijn terugbetaald of de nodige gelden om die te voldoen werden geconsigneerd;
• alle aandeelhouders of vennoten zijn op de algemene vergadering aanwezig of geldig vertegenwoordigd en besluiten met eenparigheid van stemmen, en;
• de terugname van het resterend actief gebeurt door de vennoten zelf.

Zijn geen vereffenaars benoemd, dan worden de vennoten-zaakvoerders in de vennootschappen onder firma of in de commanditaire vennootschappen, de leden van de raad van bestuur of de leden van directieraad in een Europese vennootschap of Europese coöperatieve vennootschap alsook de bestuurders of de zaakvoerders in de naamloze vennootschappen, in de besloten vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid, in de coöperatieve vennootschappen en in de economische samenwerkingsverbanden ten aanzien van derden als vereffenaars beschouwd (art. 185 W.Venn.).