Onvatbaarheid van beslag van de hoofdverblijfplaats

Om het ondernemerschap in België te stimuleren, werd met de wet van 25 april 2007 de mogelijkheid tot beslag op de hoofdverblijfplaats gereduceerd. Natuurlijke personen die in hoofd- of bijberoep, of als gepensioneerde, een zelfstandige activiteit uitoefenen zouden zo aan een minder groot financieel risico zijn blootgesteld. Deze bescherming is dus niet nieuw, maar de praktijk leert dat weinig zelfstandigen dit weten en dat men er evenmin op wijst. Een korte samenvatting:

1. Hoofdverblijfplaats

Met ‘hoofdverblijfplaats’ doelt de wetgever op het woongedeelde van de plaats waar de zelfstandige daadwerkelijk het grootste deel van het jaar verblijft. Hij hoeft hiervan geen eigenaar te zijn; ook zijn vruchtgebruik, erfpacht of opstal is beschermd. Wordt de beroepsactiviteit ook in die woning uitgeoefend dan is ook die oppervlakte onvatbaar voor beslag, althans voor zover die minder dan 30% van de totale oppervlakte beslaat. Is het meer, dan kan enkel het woongedeelde ontvatbaar voor beslag worden verklaard. Dit vereist evenwel dat statuten van mede-eigendom worden opgemaakt of gewijzigd.

Noteer dat, indien de vennootschap de woning aankocht, deze bescherming niet kan worden genoten.

2. Voorwaarden

De hoofdverblijfplaats van de zelfstandige-natuurlijke persoon wordt evenwel niet automatisch beschermd. Een “verklaring voor onvatbaarheid” zal moeten worden opgemaakt door een notaris, inclusief een gedetailleerde beschrijving van het gebouw, de verhouding tussen het woon- en beroepsgedeelte, en de rechten die de zelfstandige erop heeft.¹ Is de zelfstandige gehuwd, dan zal ook de echtgenoot die verklaring moeten ondertekenen.

Deze verklaring zal door de notaris geregistreerd worden op het hypotheekkantoor, waardoor ze tegenstelbaar wordt ten aanzien van derden.

3. Schulden

De bescherming geldt voor alle schulden die de zelfstandige maakt na de datum van de registratie op het hypotheekkantoor, hoewel dat slechts is voor zoverre de schulden zijn verbonden met de zelfstandige activiteit. Schulden die men in persoonlijke naam heeft of aangaat, vallen dus buiten het toepassingsgebied. Evenmin is de hoofdverblijfplaats beschermd indien de schulden voortvloeien uit een misdrijf.

Voor zaakvoerders en bestuurders, die in de praktijk vaak persoonlijk worden aangesproken, is een dergelijke bescherming dus uitermate nuttig. De RSZ kan evenwel altijd beslag leggen op de hoofdverblijfplaats. Zo ook de schuldeisers in het faillissement indien een kennelijk grove bestuursfout heeft bijgedragen tot de faling.

4. Einde

De onvatbaarheid voor het beslag neemt een einde wanneer de zelfstandige:

• zijn verklaring intrekt, wat eveneens een notariële tussenkomst vereist;²
• in loonverband gaat werken, of;
• komt te overlijden.