Aandelen overlaten aan de echtgeno(o)t(e): wat kan en wat niet?

In het kader van de vermogensplanning kan het interessant zijn om aandelen over te dragen aan de echtgeno(o)t(e). Hierbij dienen evenwel bepaalde zaken indachtig te worden gebleven.

Impact van het huwelijksvermogensrecht

Ten eerste, het huwelijksvermogensrecht heeft impact op wie de eigenaar(s) is van aandelen. Het is immers zo dat de aanduiding van de persoon in het aandelenregister slechts aangeeft wie het stemrecht kan uitoefenen. Het vermogensrechtelijk bezit van die aandelen wordt beïnvloed door het huwelijksstelsel waaronder men trouwde:

• Scheiding van goederen: er is geen huwgemeenschap dus de persoon die het kapitaal stortte is eigenaar van de aandelen. Werd de overschrijving van de gemeenschappelijke rekening gedaan, dan zijn beide echtgenoten in onverdeedheid (elk voor de helft) eigenaar. Dezelfde regels zijn van toepassing voor wettelijk samenwonenden.
• Wettelijk stelsel: enkel wat men voor het huwelijk reeds bezat, of goederen die men na het huwelijk verkrijgt door erfenis of schenking, is persoonlijk eigendom van één van de echtgenoten. Hetzelfde geldt voor aandelen die met eigen geld, dus geld die men reeds voor het huwelijk had of door schenking of erfenis heeft verkregen, werden gekocht.
• Algehele gemeenschap: alle bezittingen van beide echtgenoten worden geacht gemeenschappelijk te zijn. Staat de naam van de ene echtgenoot in het aandelenregister, dan nog zijn beide echtgenoten samen eigenaar.

Worden de aandelen geacht gemeenschappelijk eigendom te zijn, dan nog kan het tegendeel uiteraard oworden bewezen.

Herroepbare schenking van aandelen

Ons Burgerlijk Wetboek vereist voor elke schenking de tussenkomst van een notaris. Hoewel daarop uitzonderingen zijn ontstaan - denk maar aan de bankgift - kunnen aandelen op naam enkel geldig worden geschonken d.m.v. een authentieke akte. De schenking ervan dient dus voor de notaris te gebeuren. De volgende registratiebelasting zal dan betaald moeten worden:

• 3% zo voor de Belgische notaris wordt geschonken, waarna geen erfbelastingen meer verschuldigd zijn. Kunnen de aandelen gekwalificeerd worden als aandelen in het familiebedrijf, dan geldt het 0%-tarief voor de schenkbelasting maar zijn wel erfbelastingen verschuldigd indien de schenker binnen de 7 jaar komt te overlijden, of;
• 0% zo voor de Nederlandse notaris wordt geschonken. Maar er zijn wel erfbelastingen verschuldigd indien de schenker binnen de 3 jaar komt te overlijden.

Een belangrijke noot is dat een schenking tussen echtgenoten steeds herroepbaar is. Dat is niet het geval wanneer wordt geschonken tussen twee personen die niet gehuwd zijn. Bijgevolg geeft een schenking tussen echtgenoten niet noodzakelijk de zekerheid die wordt gezocht.

Verbod tot verkoop van aandelen

Hoewel hierop geen sanctie is voorzien, bestaat er een verbod op koop-verkoop tussen echtgenoten (art. 1595 BW).

Overdracht naar de huwgemeenschap

Een eenvoudigere oplossing is om de eigen aandelen over te brengen naar het (nieuw aangemaakt intern) gemeenschappelijk vermogen of naar het eigen vermogen van de andere echtgeno(o)t(e). Worden de aandelen in een gemeenschappelijk vermogen ingebracht, dan kan bovendien een keuzebeding worden opgenomen die de langstlevende echtgenoot toelaat om na het overlijden van de partner te kiezen hoeveel en welke goederen hij/zij uit de gemeenschap opneemt. Zonder dergelijk keuzebeding wordt het gemeenschappelijk vermogen immers gewoon in twee verdeeld. Kan de echtgenoot kiezen, dan kan de keuze fiscaal geoptimaliseerd worden (bv. hij/zij kiest best niet voor de gezinswoning omdat die reeds vrijgesteld is van erfbelasting).