<< Terug naar artikels

Welke rechten geniet een aandeelhouder?

Aandeelhouders hebben nogal wat rechten: een aandeel vertegenwoordigt een fractie van het kapitaal en geeft dus recht op dividend (of het liquidatiesaldo). Ook verleent ze aan haar eigenaar in principe een stem op de aandeelhoudersvergadering. Deze rechten heeft men ongeacht. Maar afhankelijk van het aantal aandelen die men bezit, verkrijgt men ook andere rechten. Heel wat zijn minder gekend en bovendien zijn ze onoverzichtelijk verspreid in de vennootschapsrechtelijke en fiscale wetboeken. Hierbij een kort overzicht van de verschillende rechten die aandeelhouders van een BVBA en NV genieten.

 

Alle aandeelhouders

Elke aandeelhouder, ook al bezit men slechts 1 aandeel, heeft volgende rechten:

• Recht om op elke algemene vergadering aanwezig te zijn, en vooraf de informatie te ontvangen die betrekking heeft op de punten die op deze vergadering zullen worden besproken;
• Recht om de beslissingen die genomen zijn op de algemene vergadering nietig te laten verklaren indien bijvoorbeeld een vormgebrek of misbruik van bevoegdheid kan worden bewezen (art. 64 W.Venn.);
• Recht om de bestuurders (of commissarissen) toelichting te vragen van hun verslagen, of vragen stellen omtrent onderwerpen die in die verslagen hadden moeten voorkomen. Dit recht kan niet worden beperkt in de statuten, en de bestuurders en commissarissen zijn verplicht te antwoorden. Zij kunnen enkel voorbehoud maken in het belang van de vennootschap;
• Indien geen commissaris is/dient benoemd, krijgt elke aandeelhouder de individuele onderzoeks- en controlebevoegdheid van dergelijk commissaris, waarbij de aandeelhouder ingevolge artikel 64, § 2 W.Venn. beroep kan doen op een externe accountant. Bovendien heeft elke aandeelhouder, indien de wettelijke criteria voor de benoeming van een commissaris zijn overschreden, het recht om effectief een commissaris te laten benoemen;
• Stemrecht. Ten belope van maximum 1/3 van het maatschappelijk kapitaal kan het stemrecht wel worden uitgesloten (art. 240 en 480 W.Venn.);
• Recht op dividend of, in geval van ontbinding, een eventuele liquidatiebonus;
• Recht om een aansprakelijkheidsvordering in te stellen tegen de bestuurder(s) en/of de commissaris op grond van overtreding van het Wetboek van Vennootschappen of de statuten, of wanneer zij een fout maakten waaruit schade is voortgevloeid (op grond van artikel 1382 B.W.);
• Voorkeurrecht bij uitgifte van nieuwe aandelen in het kader van een kapitaalverhoging (in geld of door omzetting van converteerbare obligaties of warrants);
• Vetorecht wanneer een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid wordt omgezet in een vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid, of die eerste door een fusie wordt geïncorporeerd in een vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid. Deze beslissingen vereisen immers unanimiteit;
• Recht om de uittreding te vorderen en dus de andere aandeelhouders door de rechtbank laten verplichten zijn aandelen over te nemen. Dit kan enkel indien men een gegronde reden heeft, waardoor het onmogelijk is nog langer aandeelhouder te blijven van de vennootschap;
• Recht om de ontbinding van de vennootschap te vorderen zo die al langer dan 3 boekjaren geen jaarrekening heeft neergelegd, of wanneer het netto-actief is gedaald tot onder een bepaald bedrag (61.500 euro in het geval van een NV of 6.200 euro voor een BVBA), en;
• Recht op gelijke behandeling van aandeelhouders, ook al hiervan worden afgeweken (bv. niet-stemgerechtigde aandelen).

 

De meeste aandeelhouders (> 1%)

Heeft men niet 1 aandeel maar minstens 1% (alleen of samen), dan kan men een minderheidsvordering instellen tegen de bestuurders van de vennootschap. De minderheidsvordering kan men slechts instellen voor de rechtbank voor zover men op de aandeelhoudersvergadering geen kwijting heeft verleend aan de bestuurder, of men kan bewijzen dat de kwijting niet op een geldige manier werd verleend. Deze vordering verschilt van de bovengenoemde vordering die elke persoon, dus ook de aandeelhouder met 1 aandeel, als derde kan instellen.

Bovendien kan een aandeelhouder die minstens 1% van de aandelen bezit, om een deskundigenonderzoek vragen. Dit althans voor zover en in de mate dat er aanwijzingen zijn dat de belangen van de vennootschap op ernstige wijze in gevaar komen of dreigen te komen.

 

Vanaf 10%

Heeft men minstens 10% van de aandelen, dan geniet men (als aandeelhouder-vennootschap) van de DBI-aftrek. Hetzelfde percentage is vereist voor de vrijstelling van de roerende voorheffing op dividenden in het kader van de moeder-dochterrichtlijn, althans voor zover de participatie ononderbroken werd aangehouden gedurende 1 jaar.

Evenzeer fiscaal, wordt dezelfde grens gehanteerd voor de BTW-eenheid. Dit betekent dat vennootschappen die economisch zijn verbonden – dus wanneer voor minstens 10% wordt geparticipeerd in de onderliggende vennootschappen – voor BTW-doeleinden als één entiteit worden beschouwd, met alle administratieve en financiële voordelen vandien.

 

Vanaf 20%

Net zoals een individuele bestuurder of zaakvoerder daartoe niet bevoegd is, kan ook een aandeelhouder in principe geen algemene vergadering samenroepen. Heeft een aandeelhouder daarentegen minstens één vijfde van de aandelen, dan kan hierom wel verzoeken bij de raad van bestuur of de zaakvoerder(s). Laten zij na de vergadering samen te roepen, dan kunnen strafsanties opgelegd worden.

Overschrijdt men dit percentage, dan kan men ook een drietal beslissingen tegenhouden: 1/ wijziging van het maatschappelijk doel, 2/ omvorming van de vennootschap en 3/ inkoop van eigen aandelen in de NV. Deze beslissingen vereisen immers 80% van de stemmen (zie oa. art. 781 W.Venn.).

 

Vanaf 25%

Heeft men minsten één vierde van de aandelen, dan kan men aan de alarmbel trekken zo het netto-actief van de vennootschap onder ¼ van het maatschappelijk kapitaal is gedaald: een aandeelhouder met minstens 25% van de aandelen kan de ontbinding van de vennootschap vorderen.

Deze aandeelhouder kan ook beslissingen die minstens ¾ van de stemmen vereisen, blokkeren. Het gaat met name over elke statutenwijziging, inkoop van eigen aandelen in een BVBA, overdracht van aandelen aan een derde-vennoot (BVBA) en/of de beslissing tot ontbinding zo het netto-actief tot onder de helft van het maatschappelijk kapitaal is gedaald.

 

Vanaf 30%

Zodra men 30% van de aandelen heeft en het vennootschapsbelang in het gedrang komt, kan men een andere vennoot laten uitsluiten (art. 636 e.v. W.Venn.).

 

Vanaf 50%

Het hoeft geen betoog dan 50% het keerpunt is: met de helft van de aandelen kan een vennootschap in een patsituatie terecht komen, in het bijzonder omtrent de benoeming en het ontslag van bestuurders (tenzij de zaakvoerder in de BVBA statutair is benoemd) en de commissaris-revisor, het verlenen van kwijting, de goedkeuring van de jaarrekening en het uitgeven van obligaties.

 

Vanaf 75%

Met ¾ van de aandelen kan men 1/ converteerbare obligaties of warrants uitgeven, 2/ de vennootschap ontbinden zo het netto-actief is gedaald onder de helft van het maatschappelijk kapitaal, 3/ de beslissing tot ontbinding indien het netto-actief daalt tot ¼, blokkeren, 4/ over een statutenwijziging beslissen (muv de omvorming van de vennootschap en het wijzigen van het doel, infra) en 5/ het voorkeurrecht, bij kapitaalverhoging en slechts voor zover dit in het belang van de vennootschap is, beperken of opheffen.

Met 80% van de aandelen kan men zelfstandig het doel van de vennootschap wijzigen, de vennootschap omvormen of tot een inkoop van eigen aandelen beslissen.

Tenslotte, met 95% van de (stemgerechtigde) aandelen, kunnen kleine aandeelhouders gedwongen worden om hun aandelen te verkopen. Deze zogenaamde squeeze out bestaat enkel in NV’s (art. 513 W.Venn.).

 

Besluit

Een beperkt percentage aan aandelen verleent al tastbare rechten. Deze kunnen voor de meerderheidsaandeelhouders wel eens vervelende gevolgen hebben. Zij kunnen dus best in het achterhoofd houden dat de statuten van (sommige van) deze regels kunnen afwijken, en dat ook andere afspraken kunnen worden gemaakt in een aandeelhoudersovereenkomst. Deze voorafgaandelijke afspraken zijn niet tegenwerpelijk aan derden, maar kunnen wel nuttig zijn. In het bijzonder wanneer kleine percentages aandelen worden toegekend met het oog op het delen in de winst, en niet zozeer met het doel actief aan het aandeelhoudersverhaal deel te nemen.